Boekennieuws.

Bryan Singer is een regisseur van wie je je afvraagt of hij getalenteerd is, of gewoon erg veel geluk heeft. Zijn debuutfilm Public Access zegt het publiek waarschijnlijk niets, The Usual Suspects des te meer. Singer bewees in staat te zijn de spanning perfect op te bouwen en met gemak een sterrencast te regisseren. Jammer genoeg bleef het bij deze filmparel. Want, laten we wel wezen, iets echt noemenswaardigs heeft hij niet meer gemaakt. Hooguit, voor de fans misschien nog de X-Men films. Dat is best vreemd. Direct na The Usual Suspects kreeg hij namelijk het perfect bronmateriaal in handen voor een scherpe psychologische thriller: Apt Pupil van Stephen King.

In de novelle ontdekt hoofdpersoon Todd Bowden dat zijn buurman Arthur Denker een voormalig nazi en oorlogsmisdadiger is. In plaats van de man aan te geven, doet Todd hem een bizar voorstel: zolang hij hem verhalen vertelt over zijn gruwelijke daden, houdt Todd verder zijn mond. Door het verleden op te rakelen, wordt Arthur bezocht door oude demonen. Tegelijkertijd komt Todd erachter dat de verhalen een heel heftige impact op hem hebben. Als Arthur hem vervolgens begint te chanteren, ontstaat er een psychologische oorlogsvoering die volledig uit de hand loopt.

Van iemand die door wist te breken met een razend spannende thriller die je nog lang bijblijft, zou je een verdomd donkere film kunnen verwachten. Voeg daar nog twee sterke acteurs bij (Ian McKellen als Arthur Denker en Brad Renfro als Todd Bowden) en je zou kunnen zeggen dat er niet veel mis kan gaan. Op zich is dat ook niet het geval, maar als boekverfilming is Apt Pupil niet geslaagd.

De grote kracht van de novelle is Todd Bowden. King beschrijft deze jongen als vrolijk, hardwerkend, niks om op aan te merken. Zijn enige eigenaardigheid is diens obsessie met de Tweede Wereldoorlog, vooral het moorddadige gedrag van de Duitsers. Op deze manier laat King zien dat Todd helemaal niet zo onschuldig is: onder het onschuldige oppervlak schuilt een verdorven karakter dat door de verhalen van Arthur naar boven komt....

Een spannende film, die toch de moeite waard is

Als hij dan zelf wordt gechanteerd door de oude Duitser en naar het randje van een geestelijke afgrond drijft, blijkt het lastiger om deze psychotische kant te verbergen.

Toch weet Todd deze duistere kant voor de buitenwereld te maskeren, hoewel hij soms zijn zelfbeheersing verliest. Wanneer zijn vader hem confronteert met zijn slechte cijfers, ziet hij – in een flits van een seconde – iets in de ogen van zijn zoon dat hij niet helemaal kan thuisbrengen.

De enige die echt weet hoe gestoord Todd in feite is, is Arthur. Hij weet dat die jongen wel eens gevaarlijk zou kunnen zijn. Alleen het feit al dat een oorlogsmisdadiger bang is voor deze snotneus, zorgt voor een extra gespannen sfeer.

In de film is dit totaal niet het geval. Ja, Todd is gestoord, maar dit is al vanaf het begin duidelijk. Zodra je het gezicht van Renfro ziet, weet je dat hij uit is op slechte bedoelingen. En dat maakt dat de tegenstelling ‘onschuldig uiterlijk – slecht innerlijk’ teniet wordt gedaan, en daarmee een groot deel van de spanningen.

Dan is er nog de psychologische oorlogsvoering tussen de twee, die anders dan in de novelle wel spannend is, maar nooit echt eng wordt. Je voelt dat het misgaat, maar de macabere smaak die King er zo perfect in heeft weten te leggen, is weg. De rauwe randjes, de momenten waarop Todds zenuwinzinking pijnlijk duidelijk wordt, zijn zorgvuldig weg gepolijst. Het resultaat is wel een spannende film, maar zonder de gespannen, bijtende onderlaag die de novelle zo ingrijpend maakt.

Dan is ook het einde gewijzigd. De een vindt het beter (want subtieler), de ander vindt het niks (want minder krachtig). Gezien de toon van de rest van de film, is het gewijzigde einde niet meer dan logisch. Inderdaad, het komt nou niet bepaald daadkrachtig over, aan de andere kant zou het te plotseling zijn, en veel te gewelddadig.

Zo bezien is Apt Pupil geen geslaagde verfilming van Kings novelle, maar niettemin een spannende film, die toch de moeite waard is. McKellen is geweldig in zijn rol als oorlogsmisdadiger, Renfro de verpersoonlijking van het Kwaad. Iedereen die vindt dat het niet ver genoeg gaat, kan beter de novelle lezen.