Boekennieuws.

De nieuwe titel van Jan Geurtz, Vrij van gedachten, verschijnt in december. Het is een praktisch boek dat oefeningen biedt om negatieve gedachten en gevoelens  te doorzien en te doorbreken. Geurtz volgt hierbij de Dzogchentraditie in het Tibetaanse boeddhisme. De auteur maakt in zijn boeken de vertalingsslag naar de moderne westerse wereld, geïllustreerd door eigen ervaringen. 

Geurtz is orthopedagoog en wetenschapsfilosoof. Met de drang om een heldere analyse te bieden van de verslavingsproblematiek begon hij zijn schrijverschap. Deze verslavingsproblematiek strekt zich uit over een heel scala aan onderwerpen zoals opvoeding, zelfafwijzing, angstreflexen, het ego, dualisme en ‘denken’. Vrij van gedachten is een vervolg op Verslaafd aan denken uit 2013. In dat boek ging hij na wat denken eigenlijk is, en hoe we het denken het beste zouden kunnen gebruiken om gelukkiger te worden. De meeste mensen gaan ervan uit dat zij door te denken zaken oplossen, waarbij zij hun ego zo goed mogelijk tot de buitenwereld proberen te verhouden. Zowel dat ego als de buitenwereld zijn een illusie, stelt de auteur. Daarnaast is ook de tegenstelling tussen die twee van illusionaire aard. Denken leidt daarom dikwijls tot piekeren in plaats van een oplossing.

Hoe en waar is die illusie van de tweedeling ego versus buitenwereld tot stand gekomen?
‘Wij identificeren onszelf steeds met een klein deel van onze ervaring van de werkelijkheid, namelijk het lichaam met zijn gedachten en gevoelens. Dat deel lijkt daardoor subjectief, het “ik-bewustzijn”, terwijl de rest van de werkelijkheid daardoor objectief lijkt, materieel en onafhankelijk van het subject. Het lijden ontstaat door deze identificatie omdat we menen dat het de objectieve omstandigheden zijn die ons lijden veroorzaken, terwijl deze verzonnen dualiteit helemaal niet bestaat’.

Hoe nemen wij afstand van ons gedachtenpatroon? Welke methoden zijn er om je ervan vrij te maken?
‘Er zijn heel veel methoden, ze hebben allemaal dezelfde essentie: leren kijken naar je gedachten zonder ze ‘te denken’, zonder te geloven dat ze betrekking hebben op een werkelijkheid onafhankelijk van het denken. Het ‘ik-bewustzijn’ kan je beschouwen als een noodzakelijk stadium in de groei van het bewustzijn. Het veroorzaakt lijden als je dit geconstrueerde ego als werkelijkheid benadert, zoals de meeste mensen dat doen. Dat lijden fungeert dan weer als stimulans voor het bewustzijn om het ego te leren herkennen en te overstijgen. Emoties moeten hierbij beslist niet worden uitgeschakeld maar juist beter “gevoeld” worden, zonder er voor weg te lopen, zonder verzet ertegen, zonder oordeel erover, zodat het illusoire karakter ervan geleidelijk duidelijk wordt’.

Al jouw boeken zijn bestsellers geworden. Hoe verklaar je zelf jouw succes?
‘Ik bedenk eigenlijk niks zelf, het is allemaal oude wijsheid uit het Tibetaans boeddhisme die ik vertaal in eigentijdse toegankelijke taal, op basis van eigen ervaringen. Veel mensen kunnen zich daarin vinden’.

Op dit moment worden er meer informatieve boeken afgenomen dan boeken behorende tot het fictieve genre. Wat vindt je van laatstgenoemde genre en welke waarde ken je er aan toe?
‘Iets weten en snappen is soms heel belangrijk, maar ontaardt soms ook in een soort info-holisme, een info-verslaving. Fictie kan je soms meer (want emotioneler) met de werkelijkheid confronteren dan non-fictie, maar is soms ook heel erg een vlucht uit de werkelijkheid. Daar is overigens niets mis mee, als die vlucht met mate wordt ingezet’.

Er zijn spirituele denkers die hun gedachtegoed omtoverden in een roman, zoals Herman Hesse dat met verve deed. Zelf heeft hij nog geen plannen in die richting. ‘Maar ik sluit het niet uit’, zegt hij met een twinkeling in zijn ogen. Intussen sluiten wij ons interview af door naar een kopje koffie te kijken door de ogen van Geurtz. Daarbij proberen we ons te realiseren dat zowel het kopje, als onze geest feitelijk niet bestaan; wij maken er ons alleen een voorstelling van. Wel rest de ‘pure ervaring’ van het kopje. Deze denkwijze vinden wij toch vrij lastig om direct te adopteren. Het vergt veel ‘omdenken’ . Geurtz geeft aan dat het niet anders is dan het licht van een filmprojector die weliswaar een film bestaansgrond geeft, maar die verder geen rol speelt in de film. Omdat deze nieuwe zienswijze toch best veel aanpassingen in ons denkproces vereisen wachten wij met spanning het nieuwe boek van Geurtz af, waarin hij ons stap-voor-stap zal begeleiden als al onze zekerheden zijn gaan wankelen.

Jan Geurtz: Vrij van gedachten. Praktische handleiding voor een helder en liefdevol leven  Ambo, Amsterdam. Publicatiedatum:  december 2015. Prijs: € 19,99.

Jan Geurtz: Verslaafd aan denken. De weg naar verlichting en levensgeluk.
Ambo, Amsterdam. 256 blz. Prijs: € 19,95.