Boekennieuws.

Het is één van de meest prestigieuze prijzen in het literaire landschap, bedoeld voor het beste Nederlandstalige literaire werk. Wat overigens niet wegneemt dat ook enkele Vlamingen de prijs mochten ontvangen. De AKO Literatuurprijs, goed voor controverse, het bevorderen van leesgedrag en het motiveren voor de belangstelling van literaire werken. Deze week verscheen nog het bericht dat één van de initiatiefnemers – Audax – zal moeten snijden in de sponsoractiviteiten. Daarbij zullen ook wat prijzen worden geschrapt. Maar niet getreurd, de AKO Literatuurprijs zal (voorlopig) nog voort blijven leven. Een mooi moment voor een retrospect.

De prijs werd geboren in 1986, op initiatief van Jacques de Leeuw (oprichter van Audax) en AKO, met als doel de bevordering van leesgedrag. Ook moet het de belangstelling voor het literaire landschap aanwakkeren bij het grote publiek. In 1987 kon meteen worden onderzocht of de gewenste doelstellingen bereikt werden: Bernlef won de literaire onderscheiding voor zijn roman Publiek geheim.

Jaren later, in 1997, wordt de sponsoring van de prijs overgenomen door de Belgische Generale Bank en heet de AKO Literatuurprijs dan ook de Generale Bank Literatuurprijs. Onder deze naam is het uitgereikt aan A.F.Th. van der Heijden (Plaveisel onder het moeras) in 1997, Herman Franke (De verbeelding) in 1998, en tot slot Karel Glastra van Loon (De Passievrucht) in 1999. In dat jaar krijgt de prijs weer een andere sponsor, de Fortis Bank, en dus een nieuwe naam: de Fortis Literatuurprijs. Deze titel heeft geen lange adem en in 2000 neemt AKO de boel weer over. De AKO Literatuurprijs is weer gewoon de AKO Literatuurprijs. Onder die naam wordt het in 2000 voor het eerst weer uitgereikt aan Arnon Grunberg (Fantoompijn).

De AKO Literatuurprijs komt vijf jaar later onder vuur te staan door GeenStijl. Dit webblog beweert dat de winnaars bij voorbaat al vaststaan en dat de prijs zal gaan naar Tommy Wieringa voor Joe Speedboot. De zogenaamde controverse stuit op een anticlimax zodra blijkt dat Jan Siebelink zich de gelukkige winnaar mag noemen met Knielen op een bed violen.

Naast Nederlanders hebben ook Vlamingen de AKO Literatuurprijs gewonnen. De eerste is Brigitte Raskin met Het koekoesjong (1989), jaren later gevolgd door Erwin Mortier met Godenslaap (2009), David van Reybrouck met Congo (2010) en voorlopig afgesloten met Peter Terrin in 2012 met Post mortem.

24 jaar en tientallen winnaars later bestaat de AKO Literatuurprijs nog steeds. Boeken die deze onderscheiding kregen groeiden uit tot bestsellers, wat maar aantoont dat het lees bevorderend werkt. En natuurlijk is geldbedrag van € 50.000 mooi meegenomen, evenals de sculptuur van Eugène Peters. Het is vooral te hopen dat we er nog wat jaren bij kunnen optellen.