Boekennieuws.

In 1969 besloot Freddy Heineken wegens privéredenen dat Als twee druppels water, de verfilming van Willem Frederik Hermans’ De Donkere Kamer van Damokles, niet meer mocht worden uitgezonden. Omdat de biermagnaat in de film had geïnvesteerd, had hij deze macht en zo geschiedde: de film werd lange tijd geweerd van de beeldbuizen. Een jammerlijk verbod, aangezien Als twee druppels water zeker één van de betere Nederlandse oorlogsfilms is. Hoewel Hermans zelf niet “ongemeen gelukkig” was met Als twee druppels water, is de romanverfilming toch geslaagd te noemen. De broeierige sfeer, de chaos waarin het hoofdpersonage wordt gestort, het zit er allemaal in. En er kunnen inderdaad wat minpuntjes worden genoteerd (de muziek is soms iets te bombastisch en de dialogen komen wat gedateerd over), toch kan Als twee druppels water zelfs nu nog gezien worden als meeslepend psychologisch portret van een jongeman. Daarbij maken thema’s als goed versus kwaad en de dunne grens tussen realiteit en waanzin van Als twee druppels water alsnog een tijdloze ervaring. Zoals zo vaak met boekverfilmingen, zijn er wijzigingen aangebracht. Osewoudt is omgedoopt tot Ducker en – het belangrijkste – het einde is aangepast. Het is op het eerste gezicht een detail (het einde bevat een extra shot), toch zet dit alles in een ander perspectief en maakt het van de film een wat ander genre dan de roman. Door het ambigue einde van De Donkere Kamer van Damokles eenduidig te maken, is Als twee druppels water niet alleen een studie van een getroebleerde geest die zich krampachtig overeind probeert te houden in chaos; het is bovenal een spannende oorlogsthriller die los kan worden gezien van de roman. De magisch-realistische atmosfeer van De Donkere Kamer van Damokles is hierdoor wel minder aanwezig. De nadruk ligt nog steeds op het geestelijk welzijn van Ducker, en nog steeds worden vraagtekens bij thema’s als goed tegenover kwaad (is Ducker een onschuldig speelbal van het lot, of daadwerkelijk een verrader) en wat nu de realiteit is en wat een product van waanzin (bestaat Dorbeck nu wel of niet), desondanks lijkt het laatste shot niet helemaal te passen en doet het enigszins geforceerd aan. Afgezien daarvan is Als twee druppels water een vrij getrouwe verbeelding van een Hermansiaanse wereld: elk detail klopt, het hoofdpersonage wordt tot het uiterste gedreven en overal heerst chaos. Een nonchalant gemaakte foto die plots als bewijslast fungeert, een belangrijke getuige die lijdt aan dementie, niks wordt Ducker bespaart. Wanneer hij op het einde, in een meesterlijke scène met onder andere wijlen Piet Romer, wordt geconfronteerd met zijn daden, doet hij al het mogelijke zich eruit te redden, om tot de conclusie te komen dat de enige die hem kan helpen hem in de steek heeft gelaten. Hoezeer hij ook zijn best heeft gedaan, de chaos heeft hem opgeslokt.