Boekennieuws.

Oké, het is nu eenmaal moeilijk om het geschreven woord om te zetten in filmbeelden. Een plaatje mag dan meer zeggen dan duizend woorden, maar alleen indien ‘t het juiste plaatje is. Voor filmmakers is het buitengewoon lastig om de tienduizenden woorden in een boek zonder fouten en creatieve toevoegingen om te zetten in een film van een paar uur. Neem nu Peter Jackson die in The Lord of the Rings-trilogie aardig afweek van de boeken en de Hobbit-trilogie grotendeels bij elkaar droomde omdat, laten we eerlijk zijn, het boekje waarop ze gebaseerd is eigenlijk niet meer dan één film zou kunnen vullen. Met moeite. Dat en ook de cinematische gedrochten die bijvoorbeeld Uwe Boll produceert hebben echter wel een merkbaar voordeel: het geeft ons iets om over te klagen.

Zoals weleens in de commentaren wordt opgemerkt, houden we bij Boekennieuws, net als veel andere Nederlanders, er wel van om onze gal te spuwen over dingen die ons niet aanstaan. En welke rubriek is daar meer geschikt voor dan Het boek was beter…? Toch heeft u een verkeerd beeld van ons als u denkt dat zulks het enige is dat wij in onze mars hebben, laat staan dat deze rubriek louter een klaagbaak is voor gebrekkige films. Voor dit stuk wil ik u gaarne kennis laten maken met een film uit 1988 die een ware cultstatus heeft verworven, maar daarnaast uniek was: de film werd gemaakt vóór de serie boeken waarop het is gebaseerd af was.

De verhaallijn was pas half af. Daardoor ontstond een situatie waarbij voor de film een passend einde moest worden verzonnen door Katsuhiro Otomo, de mangaka achter de boeken en de producent van de film. Toen hij naderhand en met de kritiek op de film in zijn achterhoofd de boekenserie completeerde kreeg het verhaal toch wel een aantal bijzondere wendingen. Akira, ook als AKIRA neergezet, biedt als film én als literaire manga een zeer duistere blik op de mensheid, gevoed door culturele en menselijke angsten die kenmerkend zijn voor het naoorlogse Japan. Beide zijn met absolute nadruk niet geschikt voor kinderen, moet ik u waarschuwen. Het doelpubliek is in beide gevallen nadrukkelijk volwassen, al is de film wel iets milder dan de manga.

Bijzonder ingekort is de synopsis als volgt. Aan het begin van de film wordt Tokio weggevaagd door wat op het eerste gezicht iets wegheeft van een nucleaire explosie. Dat leidt tot de Derde Wereldoorlog. Dertig jaar later is uit de as Neo-Tokio ontstaan, een dystopie geleid door een corrupte regering die met harde hand de orde probeert te herstellen terwijl de straten zijn vergeven van jeugdbendes, cultisten en rebellen die niet terugdeinzen voor terrorisme. De leden van zo’n jeugdbende bereiden zich op hun motoren voor op het gevecht met hun rivalen. Tegelijkertijd tracht een groep rebellen iemand te bevrijden uit een geheim instituut, dat wordt beheerd door het leger. Deze Esper, een begaafd mens die door experimenten van de overheid telepathische en telekinetische krachten heeft ontwikkeld, tracht ondanks het overlijden van zijn escorte zelf te ontsnappen.

Het gevolg hiervan is dat hij, voor hij wordt achterhaald, een ongeluk veroorzaakt waarbij een lid van de jeugdbende zwaargewond raakt. Tetsuo Shima wordt door het oppakteam van het leger meegenomen en tijdens onderzoek in het ziekenhuis wordt duidelijk dat contact met de krachten van de Esper Takashi in hem ook de krachten heeft doen ontwaken. Takashi en de andere Espers zien een groot gevaar in hem en na een mislukte ontsnappingspoging trachten ze hem uit de weg te ruimen. Tetsuo weet met zijn snel uitdijende krachten te ontsnappen, net op het moment dat de leider van zijn bende, jeugdvriend Kaneda, hem met de hulp van de rebellen en met veel moeite tracht te redden. Wat volgt is een escalatie van geweld en het ineenstorten van de samenleving.

De cultussen in de stad zien in Tetsuo, die steeds krachtiger en maniakaler wordt, de terugkeer van Akira. Akira, de Esper die de daadwerkelijke reden achter de vernietiging van Tokio was en die door de experimenten van de overheid zijn krachten kreeg en de controle erover verloor, is voor hen een redder in de vorm van een ultieme vernietiger. Tetsuo, mentaal steeds meer uit balans, vecht zich een weg door blokkades van het leger, terwijl een mengeling van meelopers, cultisten en rebellen achter hem aan loopt, op de weg naar waar Akira verblijft. Tot schrik van de Kolonel die het leger leidt en een coup d’etat pleegt om de chaos in te dammen, weet Tetsuo met zijn nieuwe krachten de tijdscapsule onder het nieuwe Olympisch Stadion vandaan te rukken en te openen.

Wat blijkt? Akira’s krachten werden hem te veel, met als gevolg dat hij stierf. Wetenschappers bewaarden delen van zijn lichaam in een cryogenische tijdscapsule, zodat men vele generaties later lering zou kunnen trekken uit hun falen. Tetsuo wordt daarna aangevallen door Kaneda, die hem bewapend met een laserkanon probeert tegen te houden. Hun gevecht wordt onderbroken door een schot uit een militair wapen dat om de aarde draait, waardoor Tetsuo zijn arm verliest. Na enige wraak maakt hij een nieuwe arm van metaal, maar hij begint steeds meer de controle over zijn krachten te verliezen. Dit culmineert in het laatste gevecht in de film, waarin Tetsuo wordt overgenomen door de wild groeiende krachten die hem tot een onmenselijke massa vlees en energie muteren. De drie resterende Espers doen het enige wat ze nog kunnen doen om een nieuwe tragedie te voorkomen.

Ze richten hun krachten op de overblijfselen van Akira en roepen hem terug om Tetsuo te stoppen. Dit lukt en de overlevenden kunnen aan het einde van de film onder een eindelijk blauwe lucht een nieuw leven opbouwen, terwijl Tetsuo als een nieuwe zon aan zijn nieuwe bestaan begint. Tot dusver de film, in de manga leeft Akira nog nadat hij in de capsule in een cryogenische slaap was verzegeld. Hij en Tetsuo regeren in het post-apocalyptische Neo-Tokio tot de laatste confrontatie. Elementen uit de film komen ook terug in de laatste helft van de boekenserie. De mangaka heeft de kritiek onthouden, zoals gezegd, maar zonder twijfel maakt dit beide tot unieke belevingen.

Hoewel de film echt een aanrader is, omdat grote angsten die in de Japanse cultuur gebeiteld zitten prominent naar voren komen, zoals het afbreken van de samenleving, de ongeremde experimenteerzucht bij wetenschappers en de angst voor de atoombom, moet ik herhalen dat het wel een erg gewelddadige film is. Zij het met ongebruikelijk expressieve gezichtsanimaties. Functioneel geweld weliswaar, maar toch een waarschuwing of twee waard. En dat geldt dubbel voor de manga.