Boekennieuws.

Bij het begrip western denk je al snel aan de grote namen zoals Clint Eastwood en John Wayne die zonder al te veel moeite bandieten bij de vleet neerschoten in zogenaamde spaghettiwesterns. Deze films portretteerden cowboys veelal als onverslaanbare helden die zelfs niet door een aanval van hele indianenstammen, natuurgeweld of wat dan ook van hun stuk te brengen waren. Ook in de boeken van onder andere Karl May en Jan Nowee kwam het verhaal dikwijls neer op een gevecht tussen goed en kwaad waar de scheidslijnen tussen beiden duidelijk waren. Kortom, in de fictie was de cowboy misschien niet de ridder op het witte paard, maar wel een held ondanks de kleine smetten op het blazoen of de onrustige geest die hen van stad naar stad zond. Dat dit veelal niet gerechtvaardigd werd door historische gegevens vormde voor onder meer Maurice De Bevere en René Goscinny een vruchtbare bodem voor de kritische spot in Lucky Luke.

Tegenwoordig kijken we misschien wel wat anders naar die zaken. Gedegen onderzoek en de door internet makkelijker toegankelijk geworden informatiebronnen schetsen een ander beeld van ‘de revolverhelden’ van weleer. Ze mogen moreel ambigue zijn, meer schurk dan held. En moderne westerns hebben daarom vaak een revolverheld die alles behalve een held is. Laatst pakte ik het boek True Grit uit de kast, een heruitgave als paperback van het boek uit 1968 dat in 1969 al eens verfilmd was. Niet een bijster dik boek, het verscheen oorspronkelijk als een doorlopend verhaal in de krant The Saturday Evening Post, maar wel een opmerkelijk boek. De heruitgave kwam op het moment dat de nieuwe verfilming ook op het witte doek te bewonderen was. Twee films op basis van één boek.

Kort uiteengezet draait het verhaal om Mattie Ross, die de gebeurtenissen uit haar jeugd ophaalt. Toen zij veertien was werd haar vader vermoord door de onbetrouwbare vagebond Tom Chaney die hij aan werk had geholpen. In plaats van bij de pakken neer te zitten rekruteert zij Rooster Cogburn, een ietwat versleten U.S. Marshall, en gaat Chaney achterna om wraak te nemen. Onderweg krijgen ze hulp van Texas Ranger LaBoeuf en weten ze de schurk uiteindelijk te achterhalen. De wraak kost Mattie een hand, LaBoeuf zijn leven en Cogburn komt uiteindelijk aan zijn eind in een wild-westshow. De kracht van het verhaal zit hem deels in het feit dat geen van de karakters iets anders is dan een mens met fouten. Mattie is verblind door wraak, Cogburn zit aan de drank en balanceert op het randje van de wet wanneer hij deze dient en LaBoeuf is halsstarrig.

Dat dit boek in de tijd van de spaghettiwestern toch verfilmd werd en dat John Wayne voor zijn rol als Cogburn een Oscar kreeg mag opmerkelijk genoemd worden. De film wijkt op bepaalde punten af van het boek, waarschijnlijk om beter in de smaak te vallen bij het publiek van toen. Zo is de actrice die Mattie speelde, Kim Darby duidelijk een volwassen vrouw en behoud zij haar hand. (Zij het wel dat dit meer geïmpliceerd word.) De acteurs blijven ook redelijk schoon en de sets doen ook ietwat te schoon aan om realistisch te zijn. De omgeving en de natuur, waar een groot gedeelte van het verhaal zich afspeelt, zijn echter wel heel prachtig te noemen. Ook de prestaties van de acteurs zijn over het algemeen genomen zeker de moeite van het kijken waard, met als korreltje zout dat er overbekende ‘feel-good’-aspecten aan kleven. Helaas kan dit niet worden gezegd van het vervolg dat jaren later volgde. Rooster Cogburn was een van Wayne’s mindere films.

De film uit 2010 gooit het over een andere boeg. De wereld van het wilde westen wordt veel rauwer neergezet en Jeff Bridges heeft duidelijk plezier in zijn rol als Cogburn. Ook Hailee Steinfeld weet haar rol goed te vertolken als Mattie. De film werd door de Coen-broers geschreven en geregisseerd en hun visie op het westen is grimmiger en vuiler dan men in de jaren zestig acceptabel zou hebben gevonden. Hierin wordt ook ruimte gemaakt voor de epiloog die in de verfilming met Wayne ontbrak. En de landschappen zijn ook iets meer getrouw aan het boek. Toch is ook deze verfilming niet perfect. Volgens critici mist hij hier en daar de humor van het boek. Het is zonder twijfel meer dan de moeite waard om beide films te bekijken. True Grit kent verschillen tussen beide versies, maar opmerkelijk is dat beide films zeer sterke momenten kennen. En er zijn veel overeenkomsten, zoals bijvoorbeeld wanneer Cogburn in de rechtszaal wordt onderworpen aan een verhoor. Welke de beste versie is? Dat laten we aan u.